SCHAAD, bouwkundig ingenieur

Venestraat 19

J.H. Schaad, ingenieur en directeur bouw- en woningtoezicht van de gemeente Zwolle. Zijn handtekening is één van de meest voorkomende in de archieven van het Historisch Centrum Overijssel. Aangezien het woord en de notie deregulering toentertijd niets dan ketterij inhield, moest iedere Zwollenaar die de bouw of een verbouwing cq verbouwinkje wilde realiseren te biecht op het kantoor aan de Dijkstraat. Er zal niemand meer uit zijn collegiale kring zijn, die kan vertellen in hoeverre Schaad een publiekgerichte instelling had, of hij mee- of een tegendenker was. Hij heeft weliswaar lang geleden iets geschreven over de aesthetiek van het bouwen, maar het lukt me in geen enkele bibliotheek de gedachten en de visie van Schaad te achterhalen.

De bemoeienis van een gemeente met onze gebouwde omgeving was indertijd groot. De eerste functie van Schaad na zijn afstuderen was dan ook adjunct-inspecteur bij de bouwpolitie in Amsterdam. De bouwpolitie .. de dingen werden nog bij hun naam genoemd.

De sloop van historische panden die ook in Zwolle vrijwel ongeremd plaats vond, zal niet te wijten zijn aan Schaad. Ook niet toen die in de hiërarchie in Zwolle van het bouw- en woningtoezicht eenmaal de top bereikt heeft. En dat alle lelijks dat in die tijd gebouwd is, zijn schuld is.
(Zwolle heeft een verschrikkelijke reputatie ten dezent en bij een andere gelegenheid moet maar eens worden onderzocht hoe de besluitvorming inzake de ruimtelijke ordening en het bouwen, verbouwen en slopen in Zwolle in zijn werk ging.)
Het lijkt me dat Schaad welbeschouwd het meest geïnteresseerd was in de technische kant van de zaak, maar hij schreef ook wel degelijk over het 'stadsschoon'. Ook dat artikel heb ik (nog) niet kunnen achterhalen.

Niettemin, hij was een machtig man. In elk geval liet hij zich gelden. De volgende tekst heeft de archivaris gebruikt bij de beschrijving van de ontsluiting van het desbetreffende deel van het gemeentelijk archief;

In 1930 stelde het College aan de gemeenteraad voor om tot reorganisatie van de diensten Gemeentewerken en Bouw- en Woningtoezicht over te gaan. Beide diensten zouden tot een dienst van Openbare Werken en Volkshuisvesting moeten worden samengevoegd. Deze nieuwe dienst zou kunnen worden gesplitst in een afdeling voor Bouw- en Woningtoezicht (met de tegenwoordige directeur J.H. Schaad als hoofd) en een afdeling Openbare Werken onder leiding van de nieuw te benoemen directeur, daarin bijgestaan door de architect van Gemeentewerken. De nieuwe dienst gaat Technische Dienst heten

Deze samenvoeging is uiteindelijk niet gerealiseerd. Dit kwam vooral door de positie van de directeur van de Dienst Bouw- en Woningtoezicht J.H. Schaad, die zich verzette tegen een dergelijke constructie. Vermoedelijk is later toch het amendement-Rumbrink gevolgd, waarin werd voorgesteld om pas na pensionering van Schaad tot reorganisatie van de dienst Bouw- en Woningtoezicht over te gaan

Johan Hendrik Schaad wordt in 1872 in Leeuwarden geboren, trouwt in 1912 met Dederika Maria Rikkers. Dederika is geboren in 1882 en sterft in 1958. Het paar krijgt drie kinderen. Eén daarvan, Hans, laat duidelijke sporen na en over hem kom ik nog te spreken.
Schaad treedt in 1910 in dienst. De raad benoemt hem, op voordracht van Burgemeester en Wethouders. Het scheelde niet veel trouwens. B. en W. hadden een tweetal aan de raad voorgelegd en van de 21 aanwezige raadsleden (van de 23) stemden er tien op nummer 2 en elf op nummer 1, Schaad. Hij wordt dan inspecteur, het hoofd van een viermansbureau. Aanvankelijk woont hij in de Voorstraat; in 1921 verhuist het gezin naar Hattem. Schaad heeft een longziekte en daar is het gezonder. Daarmee verlaat hij zijn aangewezen standplaats en er is nogal wat correspondentie voor nodig om daarvoor toestemming te krijgen. Dan terug naar Zwolle, naar de Wipstrikkerallee (nr. 213, moet vrijwel buiten Zwolle zijn) en weer twee jaar later moeten de gordijnen wederom vermaakt worden en aangepast aan een woning in Zwollekerspel: de Veerallee. Opnieuw naar Hattem en in 1931 vindt het gezin rust in de Venestraat.
Hij lijkt een beetje een querulant, maar misschien was het toen wel een gewoonte om over elk wissewasje met B & W of de pensioenraad te corresponderen. Zijn dossier heeft in elk geval niks leuks of hartelijks in petto voor de researcher. Zelfs geen fotootje of een felicitatie met z'n ambtsjubileum of zo. Nog wel een gratificatie omdat hij een radiodistributiebedrijf heeft opgezet. Duizend gulden; kon je toen een auto voor kopen.

Schaad heeft in 1916 een (of meer) studieboek(en) geschreven. In elk geval De bouwwetgeving voor den bouwkundig opzichter en teekenaar. I.J. Aaldersberg zal het bijgewerkt hebben, want 15 jaar na Schaads  dood verschijnt in 1965 de 5^de editie van dit werk bij uitgeverij Veen met Schaad en Aaldersberg als auteurs. Maar behalve deze studieboeken heeft hij examen-opgaven gemaakt, zitting gehad in examencommissies en aldus op verschillende manieren zijn betrokkenheid getoond met de kwaliteit van zijn vak. 

Na zijn pensionering in 1937 blijft hij actief en blijft hij schrijven in de verschillende bouwkundige vakbladen. Staat er tegenwoordig wel eens een fotootje bij zo'n bijdrage, de vaktijdschriften van Schaad hebben als afbeeldingen uitsluitend bestekken, gevelaanzichten en tekeningen voor prijsvragen en een portret van Schaad zoekt men daarin dus tevergeefs.

Een passend plaatje is wellicht dit. Tellegen is in Amsterdam directeur bouw- en woningtoezicht en de chef van Schaad. Vijf jaar na Schaads vertrek, in 1915 wordt hij pardoes burgemeester van Amsterdam.

De Zwolsche Courant wijdt een summier berichtje aan zijn overlijden in 1950, met enkel wat ambtelijke feitelijkheden.

"De huurwetten", door J.H. Schaad, secretaris der huurcommissie Zwolle, De huurwetten (Zwolle. De Erven J.J. Tijl, 1920). 

Vele jaren later woont ook de voorzitter van de huurcommissie in de Venestraat, op nummer 16.
mr. Willem Smit. Voor hem was het zijn hoofdbetrekking waarvoor hij een groot rayon (arrondissement?) bereisde.

Nog meer publicaties:

J.H. Schaad, "De woning- en gezinstelling van 1927", Zwolle, gemeentelijk Bouw- en Woningtoezicht, 1928

J.H. Schaad, "Het berekenen van de woningbehoefte", in: Tijdschrift voor Volkshuisvestingen Stedebouw, deel XIX (1938), pag. 105-108. Bevat een bewerking van Zwolse gegevens.

J.H. Schaad, "Zwolle groeide en veranderde", in: Zwolsche Courant d.d.. 9 december (pag. 7), 13 december (pag. 5) en 15 december (pag. 5) 1938. Betreft een serie artikelen over bouwkundige ontwikkelingen in de Zwolse binnenstad en de wijken. Op deze laatste hoop ik nog terug te komen.

Schaad was (althans in 1926) lid van het Algemeen Nederlands Verbond. Hij woonde toen op het adres Veerallee 1A. Voor het ANV vergelijk  http://nl.wikipedia.org/wiki/Algemeen-Nederlands_Verbond

En in 1941 was Schaad actief in de luchtbescherming waarvoor blokploegen gevormd werden. Die blokploegen zouden in actie moeten komen wanneer de stad met vliegtuigbommen of artillerie beschoten zou worden. Je denkt in eerste instantie even aan afweergeschut, maar het gaat wel degelijk om civiele dienstverlening.

Schaad zal tot zijn laatste ademtocht actief zijn geweest voor de stad en zijn bewoners.