J.H. PAUW (1889 – 1962), van boterhandelaar tot zeildoekwever

Venestraat 18

Tot het industrieel erfgoed van Zwolle behoort ook een vroegere zeildoekweverij. De meeste Zwollenaren kennen het gebouw zonder wellicht te weten waarvoor het diende. Wie met de auto over de (Nieuwe) Veerallee de stad binnenkomt ziet rechts een zwart huis, de bedrijfswoning van de geel gekleurde fabrieksgebouwen van de zeildoekweverij.

Wie met de trein reist heeft mogelijk gezien dat naast de (achterzijde van de) Peugeotgarage op een fabrieksmuur nog steeds te lezen is N.V. NEDERLANDSE ZEILDOEKWEVERIJ.

Het moet ongeveer 1875 moet zijn geweest, volgens de schrijver van een brochure over het Zwolse industrieel patrimonium deze fabriek is gebouwd. Daar valt wel wat op af te dingen want het is drie keer zo ingrijpend verbouwd en uitgebreid dat van het oorspronkelijke bouwwerk niets over is dan mogelijk delen van het (onzichtbare) karakas. In 1919 koopt Pauw dat oorspronkelijke pakhuisachtige gebouw om er een zeildoekweverij in te beginnen. Vier man steken de koppen, hun geld en hun kennis bij elkaar en richten een N.V. op. Pauw is de commerciële man en de eveneens bekende Zwollenaar Westerweel is de textiel-technicus.
De fabriek staat aan wat in de volksmond het Jodendijkje heette, tussen het spoor en de Willemsvaart vóór die werd verlegd. Jodendijkje, omdat je via dit weggetje op de Joods begraafplaats kwam die overigens (onder rabbinaal toezicht) in de moderne tijd geruimd is. Volgens historici was dit het gebied van de Bergschans, een vooruitgeschoven aarden verdedigingswerk uit vervlogen tijden.

Nadat vanwege de economische malaise, zo staat in het Nieuwsblad van het Noorden van 17 augustus 1967, de directie van de N.V. Nederlandse Zeildoekweverij - Verenigde Zwaarddoekweverijen Zeilpol N.V. heeft moeten besluiten om de activiteiten te staken, de 20 man personeel te ontslaan en het bedrijf te liquideren - en dat na 50 jaar bedrijvigheid-  trekt er eerst een bouwbedrijf in de panden en dan nog weer een ander bouwbedrijf en daarna zijn er een paar maal kunstvendues en thans lijdt het complex vaan verpaupering. De gemeente heeft nog wel geconstateerd in documenten over de behoudwaardigheid van verschillende bouwwerken in de zgn. spoorzone dat ook deze voormalige zeildoekweverij een zekere cultuurhistorische waarde vertegenwoordigt, maar eerlijk gezegd is dat er niet aan af te zien op dit moment.
Ik heb ook niet de bouwvergunning voor de oprichting van het oorspronkelijke, hoe dan ook later sterk gewijzigde bouwwerk terug kunnen vinden. Ik zag een bewering dat de zeildoekweverij in 1875 is gebouwd, maar ten eerste is Pauw in het begin van zijn bewoning in de Venestraat nog boterhandelaar (een traditioneel beroep voor de familie Pauw in dit deel van het land) en ten tweede bestaat het bedrijf in 1967 (bijna) vijftig jaar. Het is uiteraard mogelijk dat Pauw een bestaand zeildoekweverijtje in 1917 overneemt, maar dan zou ik het liquidatiebericht toch anders hebben geredigeerd als ik Nieuwsblad van het Noorden was.

Een sloot is niet meer te zien maar de volgens de tekening gebouwde fabriek wel, inmiddels afgebroken ten gunste van de Peogeot-dealer.

Niet fraai uit het archief gekopieerd maar dan toch de fabriek ten opzichte van de voormalige Joodse begraafpolaats

De directeuren/fabrikant van de zeildoekweverij waren de heer J.H. Pauw, geboren, getogen en gestorven in Zwolle, en de al genoemde J.D. Westerweel (die op 1 januari 1954 terugtreedt). Johannes Hendrik was van 27 juli 1889 (in de genealogie online staat een andere datum, namelijk 30 juli) en ligt begraven op Kranenburg met als overlijdensdatum 27 mei 1962.

Hij was getrouwd met Albertina Noordhof (1896 – 1986) en zij hadden twee zoons, die beide in de oorlog trouwen en kinderen krijgen.

De familie Pauw woonde in de Venestraat op nummer 18 tot 30 december 1929. En zoals zoveel succesvolle Venestraters verhuisde hij naar 'wonen op stand'. Pauw betrok Parkstraat 16. Zijn zoon, die ook in de zaak kwam, woonde toen aan de Oranje Nassaulaan, nummer 12, waar hij net niet zicht had op zijn fabriek die zich hemelsbreed op een steenworp afstand bevond. Om daar te komen moest hij  wel eerst de Willemsvaart oversteken en dat ging toen lang niet zo gemakkelijk als nu. Misschien/waarschijnlijk  nam hij het voetgangerspontje.

Toen de heer Pauw zich inschreef op het adres Venestraat 18 gaf hij boterhandelaar op als beroep.
Hij had aan de Ruiterstraat een pakhuis. Zijn vader was ook reeds boterhandelaar en deze vader treedt als stille vennoot ook toe tot de N.V.

Pauw heeft de ondergang van zijn bedrijf niet meer mee hoeven maken. In het Nieuwsblad van het Noorden van 17 augustus 1967, vijf jaar na Pauws overlijden, staat het bericht dat vanwege de economische malaise de directie van de N.V. Nederlandse Zeildoekweverij-Verenigde Zwaarddoekweverijen Zeilpol N.V. gevestigd aan de Willemsvaart te Zwolle besloten heeft de activiteiten van deze ondernemingen te staken en voor de 20 personeelsleden die bij dit 50 jaar bestaande bedrijf werkzaam zijn ontslag aan te vragen. Het duurt nog vier tot de laatste formaliteiten van de liquidatie afgerond zijn. Daarmee is als directeur ene  Kamphuis belast, die Hertenstraat 39, als adres opgeeft. 

Pauw is in elk geval een vrolijke man en zeer sportief.  Hij is actief lid van de Zwolsche Roei- en Zeilvereniging en doet mee aan zowel zeil- als roeiwedstrijdjes. Als roeier wint hij nog wel eens, als zeiler moet hij genoegen nemen met een bescheidener classering.

Bovendien was hij betrokken bij Z.A.C., een grote omni-sportvereniging in Zwolle met een rijke historie. Vooral in de voetbalwereld bekend als een illustere vereniging (Bep Bakhuys en Jo van Marle). De foto’s die van Pauw worden overgeleverd, komen uit het ZAC-archief dat bewaard wordt en ontsloten is door het Historisch Centrum Overijssel.

Staand, 2de van rechts tijdens een Z.A.C.-happening