APOSTOLISCH GENOOTSCHAP

Samenkomst der gelovigen

Venestraat 15 en 17

Midden in de Venestraat staat een denksportcentrum, dat eruit ziet als een een soort kerkgebouw. Tot 1930 was daar een lege, onbebouwde plek en ik denk dat die welbewust opengehouden werd voor een dergelijk gebouw. Links en rechts staan herenhuizen naar ontwerpen van de Zwolse architect C.G. Post, die zelf om het hoekje woonde in de Oosterlaan en later nog Venestraat 1 gebouwd heeft als zijn werkplaats.

Enfin, mogelijkerwijs dateert het initiatief van de bouwheren van wat toen de Hersteld Apostolische Gemeente heette, al uit de jaren twintig en is de open plek van den aanvang af voor hen gereserveerd, waardoor projectontwikkelaar Noorman met architect Post daaromheen moesten bouwen. Noorman heeft misschien zelfs wel de grond aan hen verkocht.  Anders hebben de initiatiefnemers rechtstreeks met de oorspronkelijke eigenaresse van het Hertenland, de Diaconie van de Nederlands Hervormde Kerk, onderhandeld. Dat moet uit historisch onderzoek in het kadaster blijken.
Wat mij opvalt is dat op bovenstaande tekening boven de ingang APOSTOLISCH GENOOTSCHAP staat en niet Hersteld Apostolische Gemeente. De tekening zal dateren van de latere verbouwing die nodig bleek nadat het plafond naar beneden was gekomen. Er moeten dus nog oudere bouwtekeningen zijn

In 1930 -1931 is hier in elk geval een kerkgebouw verrezen. De architect J. Reynink tekende voor het ontwerp.
De archivaris van het genootschap noemde mij het architectenbureau J.O. Tiemstra in Nijmegen want die voert de correspondentie met de gemeente over de bouwvergunning.
Het kan zijn dat Reynink in verband stond met laatstgenoemd architectenbureau, mar het is ook mogelijk dat Tiemstra te hulp geroepen wordt als een verbouwing nodig is omdat het plafond naar beneden is gekomen. Bovenstaande tekening zou dan van Tiemstra zijn, uit de periode dat het genootschap reeds de nieuwe naam heeft aangenomen..

Van architect J. Reynink is met geen mogelijkheid nog een ander gerealiseerd ontwerp te vinden. Tiemstra heeft in Limburg een vergelijkbaar gebouw tot stand gebracht, waarschijnlijk twee. Niet alleen in Schandelen maar ook in Brunssum. Hij was wellicht persoonlijk lid van dit genootschap of had in elk geval credits verdiend met het gebouw in Schandelen (Limburg bij Heerlen).

De Nieuw Apostolische Kerk daar is een zaalkerk uit 1925 naar plannen van architect Tiemstra. “De risalerende middenpartij is voorzien van een groot spitsboogvenster en een uitgebouwd portaal.”

Het gebouw hier in Zwolle, in de Venestraat is dus van een latere datum. Passanten zien er meestal de kenmerken van de Amsterdamse School in . In vaktijdschriften wordt gesproken van een expressionistische stijl. De voor de Amsterdamse school karakteristieke ronde vormen in het metselwerk ontbreken weliswaar, maar de ingangspartij wordt overwelfd door een rondlopende boog met ook een daaraan aangepaste half ronde deurpartij die het gebouw iets zachts geeft of op z’n minst uitnodigends. De invloed van de Amsterdamse School is onmiskenbaar. Zo van de foto’s lijkt me de Zwolse bouw voller, expressiever en ook stadser dan de Limburgse gebouwen.

De externe overwelfde ingangspartij is van tijd tot tijd een geliefde hangplek voor jongeren, maar er zijn ook perioden dat avond aan avond de bridgers die naar het zich laat aanzien allen buitengewoon verstokte rokers zijn, daar staan te paffen tussen de spellen die zij spelen, geen idee hebbende hoe hun evaluaties van meestal andermans fouten in de akoestisch hypergevoelige smalle hoge straat tot in onze slaapkamer doordringen. Het is een sport waarbij drank geenszins verboden is en na twaalven neemt de luidruchtigheid van de bridgende paren dan ook toe.

Dat doet soms verlangen naar de Apostolischen die het nimmer zo laat maakten en ons door de week in elk geval met rust lieten.

Hieronder het sobere, ingetogen interieur van de grote zaal aan de Venestraat 15. 

Formeel zal het Apostolisch Genootschap tot de kerkgenootschappen worden gerekend, maar zelf spreken de leden van deze organisatie liever over een genootschap en noemen zij het gebouw waar zij samenkomen plaats van samenkomst. En niet kerk.

De wikipedia-encyclopedie geeft een respectvolle beschrijving van de geloofsleer van het genootschap waaruit blijkt dat het allesbehalve een dogmatische, kerkistische organisatie is.

Ik volsta nu met het overnemen van enkele essentialia uit hun missie maar wil graag nog vernemen in hoeverre de Zwolse gemeenschap deze uitgangspunten deelt.

De leden (apostolischen) van Het Apostolisch Genootschap vormen een geloofsgemeenschap met een eigentijdse visie op God, de schepping en de plaats van de mens daarin. Het Apostolisch Genootschap heeft zijn wortels in de (joods-)christelijke traditie. Daarnaast neemt ook het humanisme een belangrijke plaats in. Het is gebaseerd op de kracht van de liefde, op het geloof dat God in mensen nabijkomt en op een gevoel van verbondenheid met de schepping. De mens staat centraal binnen het Genootschap.

Het Apostolisch Genootschap is ondogmatisch van karakter en wil open staan voor nieuwe en waardevolle inzichten.

De Bijbel wordt door Het Apostolisch Genootschap gezien als een belangrijke inspiratiebron, maar wordt niet gezien als Gods enige Woord. De beelden van God die in de Bijbel zijn te lezen, zijn pogingen om het onuitsprekelijke onder woorden te brengen. De Bijbel moet volgens het Genootschap gezien worden in de context van zijn tijd.

Het Apostolisch Genootschap is als kerkgenootschap voortgekomen uit de Hersteld Apostolische (Zendings)Gemeente (in de eenheid der Apostelen).

Het Genootschap telt in Nederland ongeveer 17.000 actieve leden verspreid over circa 80 gemeenschappen. 

Hert Apostolisch Genootschap baseert zich op het gedachtengoed van een zekere Oosbree. http://www.apgen.nl/wie-zijn-we/historie/jhvoosbree/
Hij was een apostel (dat is de leidsman, de belangrijkste geestelijk verzorger) in de eerste helft van de vorige eeuw. Een conflict over zijn vernieuwingsideeën leidt in 1951 tot een splitsing. In Zwolle gaat men mee met Oosbree. Dat verklaart de naamswijziging. Maar in Schandelen bijvoorbeeld kiest men voor een meer behoudende richting en daar heet het (misschien enigszins misleidend) Nieuw-Apostolische Kerk. (Als ik het goed begrijp).
Ik herinner me dat begin jaren negentig de apostel van het genootschap het Zwolse genootschap hier in de Venestraat kwam visiteren en dat het een gebeurtenis van belang was. Zijn auto werd omstuwd door de vele leden van het genootschap die naar hier gekomen waren om deze kennelijk eerbiedwaardige leider te begroeten. Ik herinner me dat ik dit overvloedig eerbetoon 'ongenootschappelijk' vond, beducht als ik persoonlijk ben voor tradities waarin voor leiders (te) diep gebogen wordt leiders.

Tot 1993 heeft het Apostolisch Genootschap van het gebouw in de Venestraat gebruik gemaakt. Het werd te klein en zij heeft nieuwbouw gepleegd in Zwolle Zuid. Daarvan hiernaast een afbeelding. Niet lang daarna is het gebouw in de Venestraat een denksportcentrum geworden, voornamelijk voor bridgers. Ik hintte daar al op.

Het kerkgebouw kreeg nummer 15. Daarmee verbonden werd een soort pastorie op nummer 17. De eerste geestelijk verzorger die daar introk was G. Hartman, In de beschrijving van zijn beroep staat dat hij districtsbestuurder was. Hij was gehuwd en had één kind. Inwonend was Jeanne Hartman, zijn moeder of zijn zuster? Later, na de oorlog, is hij opgevolgd door Becherer. Het echtpaar Becherer is hier komen wonen in 1949 of 1950 en bleef tot begin jaren zeventig.Welke opleiding deze geestelijk verzorgers hebben genoten en of zij theologie gestudeerd hebben, weet ik nu nog niet.

Gelukkig hebben wij van beiden een beeld.

Voor deze en de andere foto’s zeg ik dank aan mevrouw Carla Baas die ze aan mij toestuurde uit de archieven van het Apostolisch genootschap.


Geloven. Van de eerdere generaties die de Venestraat bewoonden is op de oude bewonerskaarten de kerkelijke richting aangegeven. Maar ook Henk Dekker wist van veel bewoners in de jaren zeventig te melden of een familie RK was dan wel 'erg christelijk' ('zwarte kousen').
Volgens Jan Beekman over de periode van ongeveer WOII, was voor de spelende kinderen het geloof geen 'issue' en mocht iedereen meedoen.
De kinderen gingen naar verschillende scholen. Dat wel natuurlijk. Maar verder was de Venestraat in veel opzichten een gemengde straat, niet alleen voor wat betreft de aangehangen religies, maar ook voor wat betreft de beroepsstratificatie: fabrikanten, ambtenaren, spoorwegmensen, handelsreizigers, weduwen met een pension. Of ze nu zo dik met elkaar omgingen, - dat valt te bezien.
In elk geval was het kerkgebouw en de gelovigen die zich daar zondags verzamelden zeker geen steen des aanstoots. Daarbij zal ook wel een rol gespeeld hebben dat er geen toren was en er geen klokken geluid werden. En bovendien in een straat die op het station uitkomt, is natuurlijk altijd de nodige reuring.
We gaan nog een heuse dominee tegenkomen, later op nummer 27a, inmiddels verhuisd naar Amersfoort.